| Gothic Steam Phantastic > Artikelen > Jules Verne |
 Jules Verne |
 |
| -*- Home -*- Daleth-*- I&I RPG -*- Artikelen -*- Forum -*- Credits -*- Links -*- |
| Naar aanleiding van discussies bij Elf Fantasy hieronder enkele ideeën met het thema “Jules Verne”. Jules Verne, schrijver van vele romans die onder het genre science-fiction of fantasy (in ruimere zin dan alleen de epische of heroïsche fantasy) vallen, was een kind van de negentiende eeuw die een groot geloof in techniek en de toekomst had. Gotische elementen, zoals het monster dat zich tegen zijn schepper keert (Frankenstein, door Mary Shelley, of zoals in de robot-verhalen van Isaac Asimov) kent hij niet, techniek is de stralende toekomst voor hem. Die toekomst is voor ons reeds voltooid verleden tijd. Maar desalniettemin is ook die vergane toekomst een oord vol fantasie en verbeelding. Jules Verne laat zich momenteel inschalen als steampunk, hoewel ook eerdere genre-namen van toepassing kunnen zijn. Verne is een man die avonturen schreef die mogelijk werden door in zijn tijd fantastische machines, zoals een raket naar de maan, een onderzeeër, enorme schepen en expedities naar uithoeken van de aarde waar nooit iemand was geweest. In zijn tijd was er nog geen sprake van “Space, the final frontier”; er waren nog genoeg plaatsen op Aarde om te ontdekken. Verne was geen echte fantast, hij onderhield nauwe contacten met de wetenschappers van zijn tijd. Daarom zijn zijn fantasieën grotendeels wetenschappelijk onderbouwd. Enkele van zijn werken bevatten ook achterhaalde wetenschap, theorieën die in zijn tijd voor waar werden aangenomen, maar die in de loop van de afgelopen eeuw als onwaar zijn bewezen. Hieronder vallen bijvoorbeeld de zes “kleine manen” die min of meer onzichtbaar rond de aarde zouden cirkelen. Het sublieme speelt een grote rol in de werken van Verne, verder, groter en sneller dan de rest lijkt het motto te zijn. Het gothische daarentegen is ver weg; Verne was allesbehalve een doemdenker en vernietiging is geen thema. Maar het is ook geen stralende, perfecte, utopische toekomst die wordt geschetst, eerder het alledaagse leven zoals dat er in een alternatieve, dan wel toekomstige wereld uit zou kunnen zien. Wat zijn nu de personages die in de werken van Verne voorkomen? Op het eerste gezicht zijn het gewone lieden uit zijn tijd, de koloniale ontdekkingsreizigers, de expeditie-ondernemers, gewone heren en hun bedienden. Maar daarnaast zijn zij ongewoon in hun denken en sommigen zelfs in hun zijn. Kapitein Nemo bijvoorbeeld belichaamt het veelgeprezen exotische van de negentiende eeuw, zoals ook de (van oorsprong Friese) Mata Hari dat deed. Het oosten trekt, net als in de Nederlandse literatuur de “Stille Kracht” (Louis Couperus), de goena-goena uit Indonesië. Japan is nog een gesloten land, en China is zeer exotisch. Perzië en Turkije zijn geliefde reisdoelen voor de rijken (die tot Istanboel kunnen reizen met de Oriënt Expres), reizen naar met Middelpunt der Aarde zijn gewilde expedities, hoewel niemand weet waar het ligt - Timboektoe? Antarctica? Tibet? Verne leefde in het tijdperk waarin de archeologie en antropologie opleefden, waarin de Indiana Jones-achtige avonturiers door oerwouden en woestijnen liepen. De piramiden hadden hun geheimen nog niet ontsluierd en de wereldatlas bevatte nog vele witte plekken... Er waren gekke geleerden. De tijd heeft ons het onderscheid leren kennen tussen de genieën en de gekken, maar in de negentiende eeuw waren technische toekomst fantasiën nog toekomst, en niet het verleden dat wij kennen. Gekke geleerden als Dr. Frankenstein kenden in het ware leven hun gelijken, wetenschappers met veel geld, mogelijk van adellijke herkomst, met oud geld, eeuwige studenten die hun eigen experimenten financierden. De negentiende eeuw is ook de eeuw van Goethe's Faust die zijn pact met de duivel sloot. Is de gekke geleerde (“Mad Scientist”) een type, dan is deze dat vooral in zijn doen en in zijn maniakale blik in de ogen. Gekleed voor koningshoven en salons lijkt de gekke geleerde zich niet van anderen upper class persoonlijkheden te onderscheiden, net zo min als Dracula dat doet. Echter, occulte symbolen verraden zozeer als zijn blik zijn ware aard. Lidmaatschap van een occult genootschap, waarvan de negentiende eeuw een ware opleving kende, lijkt een must voor de gekke geleerde. Overigens blijkt onder invloed van de suffragettes de gekke geleerde in meer dan een enkel geval een vrouw te zijn. De gekke geleerde houdt huis in zijn laboratorium, veelal gekleed in een witte laboratorium-jas. Een veiligheidsbril behoort tot de mogelijke attributen, en daarmee schaart de gekke geleerden zich vaak onder de archetypische scheikundigen. Retorts met dampende vloeistoffen, een incidentele explosie, de Steen der Wijzen en het Levenselixer, het astrolabium en een telescoop, een pincet en een microscoop maken deel uit van de wereld van de gekke geleerde. Daarnaast zijn de technici belangrijke mensen in de wereld van Verne. Technici zijn immers diegenen die de apparaten die de mens in een fantastische toekomst kunnen brengen kunnen bedienen. Soms lijkt het alsof de temmer van de machinerie meer macht heeft dan de uitvinder ervan, machinisten, stokers, ingenieurs hebben in tijden van techniek meer macht dan ervoor. Een paar ton staal met een noodgang over rails manoeuvreren is iets waar een machinist zijn hand niet voor omdraait, hoewel aan de zijlijn de artsen die een delirium furiosum vrezen. De technicus, of het een man of een vrouw is, is iemand die er niet vies van is zichzelf met olie, vet of gruis te besmeuren. Handschoenen, een veiligheidsbril en een pet of helm behoren tot de standaard uitrusting, eventueel met een overall of stofjas aangevuld. De technicus weet zich echter ook te handhaven in een geleerd genootschap, hoewel hij als een geek zich als een ervaringsdeskundige en minder als een geleerde presenteert. Uiteraard kan de wereld niet zonder vrouwen. In een Verniaans universum zijn er twee soorten: de dame in nood en de geëmancipeerde lady. Belichaamt de dame in nood de goede, dan wel schaars geklede scream queen of love interest in optima forma, de lady weet wat zij wil en is alleen in haar elegantie, pracht en vrouwelijke charme van de Verniaanse heer te onderscheiden. Wat bij Jules Verne wat onderbelicht wordt, maar in duistere steampunk meer tot zijn recht komt, zijn de steampunks, de straatschooiers, de arme mensen, de fabrieksarbeiders die honger leiden in te krappe krotten. Het is het volk dat zich ophield op de plaatsen waar Jack the Ripper toesloeg, het zijn de arme weeskinderen en het meisje met de zwavelstokjes. Het zijn echter ook de luddieten die hun baan en bestaan door de machine bedreigd zien; de saboteurs en vandalisten die hun toekomst niet door de techniek op een hoger niveau geplaatst zien worden. Als een James Bond avant-la-lettre bedient de Verniaanse held zich van gadgets en technieken die de grootvader van Q had kunnen bedenken. Kleine of grote apparaten, de held heeft ze nodig en zal ze gebruiken. Uiteraard spelen twee technieken daarbij een doorslaggevende rol: het uurwerk voor de fijnere mechanica en de stoommachine voor het grovere geweld. Beide worden door een groot gehalte aan koper, messing en roestig ijzer vertaald. Grote bouten en moeren, duidelijke schroeven en lasnaden, tandraderen en zuigers spelen een rol in de wat duistere industriële architectuur. Er is geen sprake van mirco- of nanotechnologie; er geldt nog altijd: hoe groter, deste beter! In 2005 is het 100 jaar geleden dat Jules Verne stierf. Hij liet ons naast zijn boeken ook een genre na, dat onnavolgbaar schijnt te zijn. Verne schiep zijn eigen genre, een uitvloeisel van de negentiende eeuwse fantasy die twee eeuwen geleden is begonnen met de romantiek en de gothic horror. Veel van Verne’s boeken zijn verfilmd, of tot stripverhalen omgeschreven. De verhalen zijn zo bekend, dat ze veel geparodieerd of aangehaald worden, zo vaak, dat de naam Verne daarbij meestal niet meer genoemd wordt. Jules Verne’s creaties zijn deel gaan uitmaken van de alledaagse verhalen. Een van de meest recente verfilmingen van een verhaal van Jules Verne is “Around the world in 80 days” met Jackie Chan (2004).
© Schlimazlnik 2005 |
| Links |
|
Jules Verne in de Wikipedia Het Jules Verne Genootschap |
| -*-© Steammasters 2003-*- |
| ^ Naar boven |